نامهای فاطمه و وجه نامگذاری او به آن نامها

یونس به ظبیان می‏گوید: امام صادق (ع) فرمود: فاطمه (س) در پیشگاه خداوند نُه نام داشت:

فاطمه، صدّیقه، مبارکه، طاهره، زَکِیّه، راضیه، مرضیّه، مُحَدَّثَه، و زهرا، سپس فرمود: آیا می‏دانی معنی فاطمه چیست؟

عرض کردم: ای سرور من، معنی آن را برای من بیان کن.

فرمود: فَطِمَتْ مِنَ الشَّرِ: «به خاطر اینکه از هرگونه بدی، جدا و بریده شده است».

سپس فرمود: «اگر امیر مؤمنان علی (ع) نبود، برای فاطمه (س) تا روز قیامت در سراسر روی زمین، همتائی نبود، از زمان حضرت آدم (ع) تا پایان دنیا»(1)

و در پاره‏ای از روایات آمده، از این رو آن حضرت، فاطمه نامیده شد که او و شیعیانش از آتش دوزخ جدا و دورند، و بوسیله علم و کمال (از شیر گرفته شده و) از دیگران جدا است (یعنی بی‏نظیر است) و از عادت قاعدگی، دور می‏باشد و انسانها از شناخت او عاجزند، و خداوند او و فرزندان موحّد و مؤمن او را از آتش دوزخ، دور می‏کند، و همچنین خداوند دوستان او را از آتش دوزخ دور می‏سازد.

و روایت شده که: نام فاطمه (س) از این نام خدا «فاطر» اقتباس شده است.

و آن حضرت را از این رو «طاهره» می‏گویند، که از هرگونه زشتی و پلیدی، پاک بود و هرگز خود حیض و نفاس ندید. و از این رو به «زهراء» نامیده شد، که در هر روز سه بار نور جمالش برای امیر مؤمنان علی (ع) جلوه می‏کرد.

ابوهاشم جعفری می‏گوید: از امام حسن عسکری (ع) پرسیدم چرا فاطمه (س) به

زهراء نامیده شده است؟ در پاسخ فرمود: چهره‏ی تابان فاطمه، برای امیر مؤمنان علی (ع) در آغاز بامداد مانند خورشید هنگام چاشت بود، و هنگام ظهر مانند ماه تابان بود، و هنگام غروب خورشید مانند ستاره‏ی درخشنده بود.

و مرحوم صدوق (ره) از حضرت رضا (ع) نقل کرده که در ضمن گفتاری فرمود: وقتی که هلال ماه رمضان در آسمان ظاهر می‏شد، نور فاطمه (س) بر نور ماه، چیره می‏گشت بطوری که پنهان می‏شد، و هنگامی که فاطمه (س) غایب می‏گردید، نور ماه آشکار می‏شد.

امام صادق (ع) فرمود: از این رو فاطمه (س) به نام زهراء خوانده شد که برای او در بهشت، قُبّه‏ای از یاقوت سرخ وجود دارد که ارتفاع آن به اندازه‏ی یکسال راه می‏باشد، که بقدرت خدا در فضا آویزان است بی‏آنکه از ناحیه‏ی بالا به آسمان بسته باشد تا آن را نگهدارد و بی‏آنکه از ناحیه‏ی زمین دارای ستونی باشد تا پیوند با زمین داشته باشد، آن قبّه صد هزار در دارد، و در کنار هر دری هزار فرشته است، بهشتیان آن را می‏نگرند چنانکه یکی از شما ستاره‏ی درخشانی را در افق آسمان می‏نگرید، و می‏گویند: این (بارگاه) درخشنده از آنِ فاطمه (س) است.

و در روایت دیگر آمده هنگامی که خداوند اراده کرد تا فرشتگان را بیازماید، ابر تاریکی به سوی آنها فروفرستاد که آنها همدیگر را نمی‏دیدند نه اوّلی آنها آخری را و نه آخری آنها اوّلی را می‏دید، از درگاه خداوند خواستند تا آن تاریکی را برطرف سازد، خداوند خواستهای آنها را پذیرفت، و نور فاطمه (س) را در همان وقت آفرید که همچون قندیل بود، خداوند آن را در اطراف عرش آویزان نمود، که بر اثر تابش نور آن، آسمانهای هفتگانه و زمینهای هفتگانه، نورانی شدند، فرشتگان خدا را تسبیح و تقدیس شما را تا روز قیامت برای دوستان حضرت زهرا (س) و دوستان پدر و شوهر و فرزندان او قرار می‏دهم.

و از نامهای حضرت زهرا (س) این نامها است: حِصانْ، حُرَّه، سیّده، عذْراء، حَوْراء، مریم کُبری و بَتول. روایت شده از این رو او را «بَتول» گویند که او هرگز عادت قاعدگی ندید، چنانکه مریم مادر حضرت عیسی (ع) نیز به همین خاطر بتول نامیده شد.

بعضی گفته‏اند: بتول در اصل از «بَتْل» بوده و آن به معنی انقطاع از دنیا و پیوستن به خدا است، و بگفته‏ی بعضی این نام بیانگر آن است که حضرت زهرا (س) نظیر و همتا نداشت.

مرحوم ابن شهر آشوب در کتاب مناقب می‏گوید: و در روایات صحیح آمده که: فاطمه (س) دارای «بیست نام» است، و هر یک از آن نامها بیانگر یکی از فضائل او است، این نامها را مرحوم ابن‏بابویه در کتاب «مولد فاطمه» ذکر نموده است.

کُنْیه‏های آن حضرت عبارتست از: اُمّ‏الحسن، اُمّ‏الحسین، اُمّ‏المحسن، اُمّ‏الائمّة، اُمّ‏ابیها، و اُمّ‏المؤمنین.

این کُنیه‏ها در زیارتنامه‏ی آنحضرت آمده است.

و در کتاب مناقب ذکر شده: در آسمانها به آن حضرت «نوریّه» و «سماویّه» و «حانیه» می‏گویند.

حانیه به معنی آنست که او نسبت به شوهر و فرزندانش مهربان و دلسوز بود.

1) اصول کافی ج 1 ص 461.