رسالت پیامبر گرامی اسلام، جهانی بود، و میبایست با امکانات محدود و ابتدائی آن روز، اقداماتی برای ابلاغ احکام الهی و قوانین قرآنی و ارزشهای اخلاقی اسلام صورت گیرد.
در آن روزگاران:
از وسائل مدرن الکترونیک امروزی خبری نبود.
و سیستم روابط جمعی کنونی مانند مطبوعات روزنامهها و مجلات، رادیو و تلویزیون و ماهوارهها وجود نداشتند.
و هواپیما و اتومبیل و قطار نیز اختراع نشده بودند.
مشکل آغازین تبلیغات اسلامی و ابلاغ احکام خدا از اینجا شروع میشد که پیام جهانی و همگانی قرآن را بدون ابزار و آلات لازم میبایست به همگان آموزش دهند.
خوب چگونه؟
و با کدام شیوه ممکن؟
با نزول آیه نَفْر(1) و فرمان بسیج نیروهای کارآمد، جهت آموزش مفاهیم اسلام، و تبلیغ آن در جامعه اسلامی، پیامبر اسلام، هیئتهای تبلیغی و معلّمان قرآن و احکام را سازماندهی نمود و به سفرهای تبلیغی اعزام فرمود(2)
در نتیجه پُل ارتباطی بین قرآن و پیامبر اسلام، و تودههای مردم در شهرها و روستاهای دور و نزدیک، علماء، و هیئتهای تبلیغی رسول خدا، شدند که پس از تخصصها و آگاهیهای لازم. به سوی مردم شتافتند در نتیجه آرام آرام یکی از ارکان مهم انقلاب و اسلام پایهگذاری و تحقّق یافت گرچه در روزگاران آغازین هیئتهای تبلیغی رسول خدا (ص) با مشکلات فراوانی روبرو بودند.
گروهی را به طور دسته جمعی به شهادت رساندند، و بدنهای آنان را قطعه قطعه کردند.
برخی را مخفیانه ترور نمودند.
بعضی را به زندان برده با انواع شکنجهها آزار میدادند(3)
و گروهی دیگر را اجازه ورود به شهرهای خودشان نداده از نیمه راه برمیگرداندند امّا این سیستم آموزشی، بتدریج فراگیر شد. و از شهرهای عربستان پا فراتر گذاشته و به صورت هجرت و ابلاغ رسالت در کشورهای اطراف عربستان نیز از اسلام و قرآن تبلیغ گردید (مانند هیئت هجرتکنندگان به حبشه با سرپرستی حضرت جعفر بن ابیطالب) در نتیجه، علماء و آگاهان جامعه اسلامی به عنوان یکی از عوامل تداوم اسلام مطرح و نقش تعیین کنندهای را به عهده گرفتند.
1) آیه 122 توبة وَ لَوْ لا نَفَرَ مِنْ کُلّ فِرقَة مِنْهُم طائفَة لِیَتَفَقّهُوا فِی الدِّین وَ لِیُنْذِرُوا قَومَهُم اِذا رَجَعُوا اِلَیْهِم لَعَلّهُمْ یَحْذَرونَ.
2) مغازی واقدی ج 1 ص 354.
3) المغازی واقدی ج 1 ص 345 و 358. و. سیره ابن هشام ج 2 ص 169. و. طبقات ابن سعد ج 2/ 39. و. فروغ ابدیت ج 2 ص 81 تا 89.
