در روزهای سخت بیماری فاطمهی علیهاالسلام، زنان مهاجرین و انصار به عیادتش رفتند و عرض کردند، ای دختر پیغمبر، چگونه صبح کردی، با بیماری چه میکنی؟
حضرت زهرا علیهاالسلام پس از حمد خدا و درود بر پدرش فرمود:
حدیث 58
1- توبیخ الناس علی الانقلاب الرجعی
قالت: اصبحت و الله عائفة لدنیا کن، قالیة لرجالکن، لفظتهم بعد ان عجمتهم و شنئتهم بعد ان سبرتهم
فقبحا لفلول الحد و اللعب بعد الجد و قرع الصفاة و صدع القناة و خطل الاراء و زلل الاهواء:
و بئس ما قدمت لهم انفسهم ان سخط الله علیهم و فی العذاب هم خالدون(1)
لا جرم لقد قلدتهم ربقتها و حملتهم اوقتها و شننت علیهم غاراتها، فجدعا و عقرا و بعدا للقوم الظالمین.
2- اسباب مظلومیة امیرالمؤمنین علی علیهالسلام
و یحهم انی زعزعوها عن رواسی الرسالة و قواعد النبوة و الدلالة و مهبط الروح الامین و الطبین بامور الدنیا و الدین؟
الا ذلک هو الخسران المبین!
و ما الذی نقموا من ابی الحسن؟
نقموا منه و الله نکیر سیفه و قلة مبالاته لحتفه و شدة و طاته و نکال وقعته و تنمره فی ذات الله.
3- خصائص حکومة الامام علی علیهالسلام
و تالله لو مالوا عن المحجة اللائحة و تکافوا عن زمام نبذه الیه رسول الله و زالوا عن قبول الحجة الواضحة
ترجمه خطبهی دوم
1- نکوهش مردم از سیر ارتجاعی
صبح کردم در حالی که بخدا سوگند دنیای شما را دوست نمیدارم و از مردان شما خشمناک و بیزارم، درون و بیرونشان را آزمودم و نامشان را از دهان خویش بدور افکندم، از آن چه کردهاند، ناخشنودم
چه زشت است کندی شمشیرها
و سستی و بازیچه بودن مردانتان پس از آنهمه تلاش و کوششها چه زشت است سر بر سنگ خارا زدن، و شکاف برداشتن نیزهها و فساد آراء و اندیشهها و انحراف آرمان و انگیزهها
(برای خویشتن چه بد ذخیرههائی تدارک دیدند و پیش فرستادند که خداوند بر آنان خشم میگیرد و در عذاب الهی جاودانه خواهند بود).
زیرا بدون تردید مسئولیت سنگین عهد و پیمان الهی در گردنشان همواره سنگینی خواهد نمود ناچار کار را بدانها واگذار و ننگ عدالت کشی را برایشان بار کردم
نفرین بر این مکاران، و دور از رحمت حق باشند ستمکاران.
2- علل مظلومیت امام علی علیهالسلام
وای بر آنان! چرا نگذاشتند حق در مرکز خود قرار یابد؟ و خلافت بر پایههای نبوت استوار ماند؟ (از خانهای که جبرئیل در آن فرود میآمد به خانه دیگر بردند.
و حق را از دست علی، که عالم به امور دین و دنیاست گرفتند)
(بدانید که این زیانی بزرگ و آشکار است).
چه باعث شد که با علی علیهالسلام کینه توزی نمایند و انتقام گیرند؟
چون سوزش تیغ او را چشیدند و پایداری او را دیدند که نسبت به مرگ بیاعتنا بود
دیدند که چگونه بر آنان میتازد و با دشمنان خدا نمیسازد و آنان را عقوبت میکند و خشم علی علیهالسلام در راه (رضای) خداست
3- ویژگیهای حکومت امام علی علیهالسلام
بخدا سوگند، اگر پای در میان مینهادند، و علی علیهالسلام را بر کاری که پیغمبر صلی الله علیه و آله به عهده او نهاد میگذاردند
لردهم الیها و حملهم علیها و لساربهم سیرا سجحا، لا یکلم خشاشة و لا یکل
سائره و لا یمل راکبه و لاوردهم منهلا نمیرا صافیا رویا، تطفح ضفتاه و لا یترنق جانباه، و لاصدرهم بطانا
و نصح لهم سرا و اعلانا، و لم یکن یحلی من الغنی بطائل و لا یحظی من الدنیا بنائل غیر ری الناهل و شبعة الکافل، و لبان لهم الزاهد من الراغب و الصادق من الکاذب
«و لو ان اهل القری امنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الارض و لکن کذبوا فاخذناهم بما کانوا یکسبون».(2) «و الذین ظلموا من هؤلاء سیصیبهم سیئات ما کسبوا و ما هم بمعجزین».(3)
4- توبیخ المهاجرین و الانصار علی انحرافهم
الا هلم فاستمع و ما عشت اراک الدهر عجبا!
و ان تعجب فعجب قولهم!(4)
لیت شعری الی ای سناد استندوا؟ و علی ای عماد اعتمدوا؟ و بای عروة تمسکوا؟ و علی ایة ذریة اقدموا و احتنکوا؟:
لبئس المولی و لبئس العشیر (و بئس للظالمین بدلا)(5)
استبدلوا و الله الذنابی بالقوادم و العجز بالکاهل، فرغما لمعاطس قوم
آسان ایشان را به راه راست میبرد، و حق هر یک را به او میسپرد چنان که کسی زیانی نبیند و هر کس میوهی آنچه کشته است، بچیند
این شتر را سالم به مقصد میرساند و حرکتش برای کسی رنج آور نبود
تشنگان عدالت را از چشمهی سرشار و زلال حقیقت سیراب میکرد «چشمهای که آب زلال آن فواره زنان از هر طرفی جاری است» که هرگز رنگ کدورت نپذیرد و همواره سیراب بوده رنج تشنگی نبینند
علی علیهالسلام همواره در پنهان و آشکار نصیحت کنندهی مردم بود
و اگر بخلافت میرسید از اموال بیتالمال برای خود ذخیره نمینمود و از ثروت دنیا جز باندازه نیاز برداشت نمیکرد، باندازه آب اندکی که عطش را فرو نشاند و طعام مختصری که رفع گرسنگی نماید
در آن هنگام زاهد از حریص به دنیا و راستگو از دروغگو باز شناسانده میشد
(اگر مردم چنین میکردند، ایمان آورده و تقوی پیشه شده، حق را به امام واقعی میسپردند درهای رحمت از آسمان و زمین بروی آنان میگشود. اما دروغ گفتند و بزودی خدا به کیفر آنچه کردند آنان را عذاب خواهد فرمود)
4- نکوهش از انحراف مهاجرین و انصار
اکنون بیائید و بشنوید!:
شگفتا! روزگار چه شگفتیها در پس پرده دارد و چه بازیچهها یکی از پس دیگری بیرون میآورد.
(اگر تعجب نمائی! پس گفتههای آنان تعجبآور است).
راستی مردان شما چرا چنین کردند؟ ای کاش میدانستم به چه پناهگاهی تکیه دادهاند؟
و کدام ستون استوار را انتخاب نمودند؟ و به کدامین ریسمان چنگ زدند؟ و بر کدام فرزند و خاندانی پیشی گرفتند و غلبه نمودند؟
شگفتا!
(چه دوستان دروغین و سرپرستان نااهلی را انتخاب کردند! و چه زشت است سرانجام ستمکاران که جایگزین بدی برگزیدند)
سر را گذاشته به دم چسبیدند، پی عامی رفتند و از عالم نپرسیدند!
یحسبون انهم یحسنون صنعا: الا انهم هم المفسدون و لکن لا یشعرون(6)
و یحهم:
افمن یهدی الی الحق احق ان یتبع ام من لا یهدی الا ان یهدی فما لکم کیف تحکمون؟(7)
5- التحذیر من المستقبل الدامی
اما لعمری لقد لقحت فنظرة ریثما تنتج ثم احتلبوا ملء القعب دما عبیطا و ذعافا مبیدا
هنا لک یخسر المبطلون و یعرف التالون غب ما اسس الاولون
ثم طیبوا عن دنیاکم انفسا و اطمانوا للفتنة جاشا، و ابشروا بسیف صارم و سطوة معتد غاشم و هرج شامل و استبداد من الظالمین
یدع فیئکم زهیدا و جمعکم حصیدا. فیا حسرة لکم و انی بکم و قد:
عمیت علیکم انلزمکموها و انتم لها کارهون(8)
(نفرین بر مردمی نادان که تبهکارند و تبهکاری خود را نیکوکاری میپندارند. بدانید که آنان فاسدند و بفساد خویش آگاهی ندارند).
وای بر آنان!
(آیا آن که مردم را به راه راست میخواند، سزاوار پیروی است یا آن که خود، راه را نمیداند؟ در این باره چگونه داوری میکنید؟)
5- هشدار از آیندهای خونین
اما بجان خودم سوگند. نطفهی فساد بسته شد. باید انتظار کشید تا کی مرض فساد پیکر جامعه اسلامی را از پای در آورد
پس از این از پستان شتر بجای شیر، خون بدوشید و زهری که به سرعت هلاک کننده است
(اینجاست که روندگان راه باطل زیان کنندهاند).
و مسلمانان آینده خواهند دانست که سرانجام اعمال مسلمانان صدر اسلام چه بوده است؟
از این پس، قلبهای خود را از بروز آشوبها مطمئن نمایید.
بشارت باد شما را به شمشیرهای کشیده و حملهها و تهاجمات پی در پی، و بهم ریخته شدن امور اجتماعی مسلمانان و استبداد و دیکتاتوری ستمگران آنها که غنائم و حقوق شما را اندک
پرداخت میکنند
و جمع شما را با شمشیرهای خود درو مینمایند
پس حسرت و اندوه بر شما! کارتان بکجا خواهد انجامید؟
(دریغا! که دیدهی حقیقت بین ندارید، بر ما هم تاوانی نیست و نمیتوانیم شما را به کاری که کراهت دارید! الزام کنیم).(9)
1) مائدة 80.
2) اعراف 96.
3) زمر 51.
4) رعد 5.
5) کهف 50.
6) بقره آیه 12 و 104 کهف.
7) یونس 35.
8) سورهی هود آیه 28.
9) کتاب معانی الاخبار و احتجاج ج 1 ص 108 و امالی ج 1 ص 384.
